Ο Ερύμανθος

Ο Ερύμανθος είναι επίμηκες και με πολλές κορυφές όρος, που εκτείνεται σαν οροσειρά στην βόρεια Πελοπόννησο, στους νομούς Αχαΐας και Ηλείας.

Το υψηλότερο σημείο του είναι η κορυφή Ωλενός (ή και Ωλονός) με υψόμετρο 2.224 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Είναι το τέταρτο ψηλότερο όρος της Πελοποννήσου και συμπεριλαμβάνεται στα λεγόμενα αλπικά βουνά της Ελλάδας.

Γενικά στοιχεία

Δημιουργεί φυσικές διακλαδώσεις, με κυριότερες το Καλλιφώνιο (1.996 μ.), τις Υψηλές Κορυφές (1.757 μ.), τις Τρεις Γυναίκες (1.795 μ.), το Λάμπειο (1.795 μ.) και το Σκιαδοβούνι (1.466 μ.). Εκτός από τον Ωλενό, άλλες κορυφές του κύριου ορεινού όγκου του είναι η Μουγγίλα (2.169 μ.), ο Προφήτης Ηλίας (2.125 μ.), ο Πυργάκος (2.050 μ.), το Νεραϊδοβούνι (1.923 μ.), η Ψηλή Τούρλα (1.891 μ.), η Λεπίδα (1.541 μ.), το Μελισσοβούνι (1.464 μ.), ο Άγιος Αθανάσιος (1.219 μ.), κ.α.

Από τον Ερύμανθο πηγάζουν οι ποταμοί Βουραϊκός, Ερύμανθος, Παραπείρος, Πείρος, Πηνειός, Σελινούντας, καθώς και αρκετά άλλα μικρότερα ποτάμια και χείμαρροι.

Ο Ερύμανθος γεωλογικά ανήκει στη ζώνη Ωλονού-Πίνδου, ενώ κατά ένα τμήμα του συμπεριλαμβάνεται στην δυτική πλευρά του ανήκει στην ζώνη Γαβρόβου-Τριπόλεως. Εκτάσεις του αποτελούν μέρος των προστατευόμενων περιοχών του πανευρωπαϊκού δικτύου Natura 2000 με σκοπό την προστασία και την διατήρηση της άγριας χλωρίδας και πανίδας του.

Τοποθεσία

Ο ορεινός όγκος του Ερυμάνθου εκτείνεται στο νότιο-κεντρικό τμήμα του Νομού Αχαΐας και στο βορειοανατολικό τμήμα του Νομού Ηλείας. Εντός της Ηλείας βρίσκεται σχεδόν όλο το νοτιοδυτικό μέρος του καθώς επίσης και μεγάλο τμήμα του νότιου μέρους του, ενώ στην Αχαΐα βρίσκεται όλη η υπόλοιπη έκταση του και συνάμα το μεγαλύτερο μέρος του κύριου ορεινού όγκου του Ερυμάνθου.

Αποτελεί το φυσικό ορεινό σύνορο των νομών Αχαΐας και Ηλείας σε τμήμα των κοινών τους συνόρων, ενώ στο νότιο τμήμα του Ερυμάνθου - κοντά στο χωριό Τριπόταμα Αχαΐας- βρίσκεται το σημείο συνάντησης των νομών Αχαΐας, Ηλείας και Αρκαδίας.

Περιβάλλεται στα ανατολικά από τα Αροάνια όρη (Χελμός), στα νότια από το Αφροδίσιο όρος και την Φολόη, στα δυτικά από το οροπέδιο της Βουντούχλας και την ημιπεδινή λοφώδη περιοχή της Τριταίας, στα βορειοδυτικά από τον κάμπο των Φαρρών και στα βόρεια -στην ιστορική περιοχή των Νεζερών τις νοτιότερες προεκτάσεις και πρόβουνα του ορεινού όγκου του Παναχαϊκού όρους (που είναι συνυφασμένα άμεσα με τον Ερύμανθο). Κοντά του βρίσκονται τα βουνά: Σκόλλις και Κομποβούνι, στα δυτικά, και Μαίναλο στα νότια-νοτιοανατολικά.

Φυσιογνωμία

Ο Ερύμανθος διακρίνεται για το άγριο φυσικό του περιβάλλον, τα δάση κωνοφόρων, την πυκνή κατά βάση βλάστηση, τα σπάνια και τα άγρια είδη φυτών, την εξαιρετική θέα και το εντυπωσιακό τοπίο, τις διάσπαρτες πηγές, τα ρυάκια, τους όμορφους ποταμούς που σχηματίζουν συχνά κοιλάδες και απότομες χαράδρες, τους επιβλητικούς βράχους και τις σπηλιές, τις πολυάριθμες σάρες που έχουν μάλιστα την ιδιομορφία να κάνουν την εμφάνιση τους και από χαμηλότερα υψόμετρα, τους εντυπωσιακούς κόκκινους και πράσινους σχιστόλιθους, καθώς και τα γραφικά και όμορφα χωριά που βρίσκονται στην έκτασή του. Επίσης, είναι συνυφασμένος με σημαντικά ιστορικά γεγονότα, με λαϊκές παραδόσεις και με την αρχαία μυθολογία, ενώ στην έκταση του υπάρχουν πολλά φυσικά και ανθρωπογενή μνημεία ή και συνδυασμός των δύο.

Θέα και τοπίο

Από την κορυφή του Ωλενού, αλλά και από άλλες κορυφές και σημεία του Ερυμάνθου, προσφέρεται εξαιρετική θέα που περιλαμβάνει κυρίως: α) το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής και βορειοδυτικής Πελοποννήσου ενώ σε μικρότερη κλίμακα την βόρεια Αρκαδία, β) τη λοφώδη περιοχή της ανατολικής Ηλείας, γ) τα βουνά της βόρειας και ανατολικής Αχαΐας έως και μέρους της ορεινής Κορινθίας, δ) τη νότια Στερεά Ελλάδα, ε) τη Ζακύνθο, την Κεφαλλονιά και την Ιθάκη που διακρίνονται καλύτερα και πιο ξεκάθαρα τις "καθαρές" μέρες.

Σύμφωνα, επίσης, με το σύγγραμα του Χρήστου Κορύλλου «Χωρογραφία της Ελλάδος - Α΄: Νομός Αχαΐας» (1903) συμπεραίνεται πως, από τον Ωλενό του Ερυμάνθου, μπορεί κανείς να θαυμάσει το ειδυλλιακό φαινόμενο της ανατολής του ηλίου όπου παράλληλα καθώς συμβαίνει και μέχρι να ανέβει ψηλά ο ήλιος, η "κολοσσιαία σκιά του όρους σαν τεράστιο τρίγωνο" όπως αναφέρεται, καλύπτει μια πολύ μεγάλη έκταση προς τα δυτικά περιλαμβάνοντας την περιοχή της Ήλιδας αλλά ακόμη και το νησί της Ζακύνθου

Χλωρίδα

Φθινοπωρινή άποψη της κοιλάδας του Μανεσαίικου. Στο βάθος διακρίνεται ο Ερύμανθος (δεξιά) και οι διακλαδώσεις του Καλλιφώνιο (κέντρο) και Τρεις Γυναίκες (αριστερά).

Σύμφωνα με έρευνες στις πλαγιές του υπάρχουν πάνω από 970 είδη φυτών. Ανάμεσα σε αυτά τα 90 είναι ελληνικά ενδημικά από τα οποία τα 47 είναι ενδημικά της νότιας Ελλάδας και τα 13 ενδημικά της Πελοποννήσου.

Με βάση τα ελληνικά ενδημικά ο Ερύμανθος είναι σαφές πως ανήκει φυτογεωγραφικά στην έκταση των ορεινών όγκων της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας. Επιπλέον, βάση των βαλκανικών ενδημικών που ευδοκιμούν στο βουνό, οι φυτογεωγραφικές περιοχές της χώρας, πέραν της Πελοποννήσου, όπου συνδέονται ισχυρότερα με τον Ερύμανθο, είναι η Στερεά Ελλάδα και η Νότια Πίνδος, ενώ ακολουθούν η Βόρεια Πίνδος και η Βόρεια-Κεντρική Ελλάδα.

Ο Ερύμανθος είναι όρος με πολλές αντιθέσεις κατά τόπους ενώ το ίδιο ισχύει και για την χλωρίδα του, ωστόσο, κατά κύρια βάση, στο βουνό ευδοκιμούν δάση από έλατα, δρυς, κέδρους, καστανιές, πουρνάρια, πεύκα, φιλίκια, μελιούς καθώς και πλατάνια και Λεύκες στις παρόχθιες περιοχές. Κάποιες πλαγιές, μεταξύ των 1.400-1.700 μέτρων περίπου, καλύπτονται από αραιές συστάδες βουνοκυπάρισσου, ενώ μεταξύ 1.300-1.700 μέτρων και σε συμπαγή ασβεστολιθικά και αβαθή εδάφη συναντώνται θαμνώνες αρκεύθου που αναπτύσσονται σε αραιές κυρίως συστάδες και πάνω από τα όρια των ελατόδασων. 

Ακόμα, οι ασφάκες είναι πολύ διαδεδομένες σχεδόν σε όλο τον όγκο του όρους, αφού ευδοκιμούν σε πετρώδη και βραχώδη μέρη, όπως επίσης και τα σπάρτα. Στον Ερύμανθο φύεται επίσης και ο Αμανίτης ο μυγοκτόνος, το μανιτάρι με το κόκκινο "καπέλο" και τις άσπρες βούλες, το οποίο κατατάσσεται στα δηλητηριώδη καθώς προκαλεί γαστρεντερικές διαταραχές αλλά και μια κατάσταση μέθης και έκστασης, αφού διαθέτει παραισθησιογόνες ουσίες.

Γενικά, μέχρι τα 600–800 μέτρα και ιδιαίτερα στα δυτικά τμήματα κυριαρχούν θαμνώνες και δάση με την κυριαρχία αείφυλλων-σκληρόφυλλων ειδών, ιδιαίτερα πουρνάρια και φιλίκια. Στις εκτάσεις των σκληρόφυλλων θαμνώνων υπάρχουν πολύ συχνά και φυλλοβόλα είδη, όπως ο μελιός. Στα ανατολικά του όρους στα 1.000–1.200 μέτρα αναπτύσσονται δάση φυλλοβόλων με δρυς και καστανιές καθώς και φυλλοβόλα είδη αλλά και πουρνάρια. Τα έλατα καλύπτουν τη μεγαλύτερη έκταση του όρους μεταξύ των 800–1.600 μέτρων, ενώ συναντιούνται, πιο αραιά βέβαια, από το υψόμετρο των 650 μέτρων περίπου. 

Από τα 1.500 μέτρα και ψηλότερα επικρατούν τα ορεινά ανωδασικά λιβάδια που είναι κυρίως "στεπόμορφα" ή "ξυρισμένα" και τα οποία χαρακτηρίζονται ως αλπικά λιβάδια, με ποικιλία επίσης πολλών και σπάνιων ποώδη φυτών· ενώ σε κάποια από αυτά ευδοκιμούν κάποιες κοινότητες με αραιά δάση και θάμνους, όπως και βουνοκυπαρίσσια σε αραιές συστάδες έως και τα 1.700 μέτρα.

Στον Ερύμανθο ωστόσο δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμα κάποια επαρκής και λεπτομερής χλωριδική-φυτογεωγραφική μελέτη

Πανίδα

Ο Ερύμανθος έχει πλούσια πανίδα με πλήθος διάφορων άγριων και σπάνιων ζώων.

Το χωριό Αλεποχώρι στους πρόποδες του Ερυμάνθου.

Το χωριό Λάμπεια (Δίβρη) στο Λάμπειο όρος, προέκταση του Ερυμάνθου.

Η πανίδα από θηλαστικά περιλαμβάνει κυρίως ασβούς, λαγούς, αλεπούδες, τσακάλια, νυφίτσες, αγριογούρουνα, κουνάβια, ποντίκια, ενώ σχετικά πρόσφατα έγινε γνωστό ότι υπάρχουν και βίδρες. 

Τα σημαντικότερα πτηνά είναι ο χρυσαετός, το γεράκι, ο καρβουνιάρης, ο δρυοκολάπτης, η τσίχλα, ο χιονοψάλτης, το κοτσύφι, ο σταχτοπετροκλής, η πέρδικα, η μπεκάτσα, το σπουργίτι, καθώς και κορακοειδή, όπως το κοράκι, η κουρούνα, η καρακάξα, η καλιακούδα και η κίσσα. Στην έκταση του Ερυμάνθου ζουν και πολλά ερπετά, όπως χελώνες, βατράχια και φίδια. Στον Ερύμανθο ζει, επίσης, και το σπάνιο είδος πεταλούδας Ρarnassius Apollo.

Η ιχυοπανίδα των ποταμών που ρέουν στην έκταση του Ερυμάνθου περιλαμβάνει χέλια, πελοποννησιακές μπριάνες, αγριοχρυσόψαρα, λακωνικούς πελασγούς, ποταμοσαλιάρες, πέστροφες, λιάρες και πελοποννησιακούς ποταμοκέφαλους. Επίσης, στα αμφίβια συμπεριλαμβάνονται κοινοί φρύνοι, πρασινόφρυνοι, γραικοβάτραχοι, βαλκανοβάτραχοι και δεντροβάτραχοι.